Rừng Hoa Sao Nhái (Cosmos flower)
Câu chuyện hoa bươm bướm…
Trái ngược lại với đó, Nix tóc rối, không điệu đà không xinh đẹp vì nó phải vội phóng xe xuyên giữa trời mưa và dòng người đó, thật nhanh, vì bạn ấy ốm…
Muốn mua 1 bó hoa gì đó đến nhà bạn ấy cắm tặng bà tặng mẹ, dừng xe trước gánh hàng hoa của 1 người phụ nữ trung tuổi, cô ngồi thật buồn dưới trời mưa bụi, có lẽ vì cô chẳng có nhiều hoa như những gánh khác gần đó, gánh hoa của cô đơn sơ âu chỉ có vài bó cúc và vài bó hoa gì đó nhỏ nhỏ xinh xinh nhưng lại thu hút Nix dừng lại…
-Cô ơi, hoa này bán thế nào ạ?
-Cô lấy rẻ mua nốt cho cô 5 bó nha con, mua nốt cho cô về với em nó, nhà cô vừa gọi em nó đang đẻ ở viện phụ sản mà phải mổ. – gương mặt người phụ nữ lo lắng cùng câu nó trần tình thật lòng làm Nix vừa bất ngờ vừa bối rối.
-Mà cô ơi, cháu mua 2 bó thôi, 5 bó nhiều quá cháu không dùng hết đâu.
-Mua nốt giúp cô đi mà, cô lấy rẻ, cô nói thật cho cô về chứ không phải cô gì đâu, nhé!
Nói rồi cũng chẳng đợi Nix trả lời gì, người phụ nữ trung niên đó vội vàng buộc luôn 5 bó vào phía sau xe. Con bé đơ giữa ban ngày không biết xử trí sao, trong đầu chỉ vụt qua vài suy nghĩ “Ơ sao lại nhanh thế này?” “Hoa này là hoa gì mình còn không biết mà tận 5 bó biết làm gì?” “Nhưng cô ấy cũng tội quá” …nhưng rồi cũng mua cho cô mặc dù sau đó trong người chỉ còn vài nghìn đồng lẻ.
Vừa phóng xe đi đường vừa lan man nghĩ “Hoa này là hoa gì nhỉ? Liệu có phải là hoa dại không?” “Liệu mình có bị lừa không?” “Mà không! Ai lại lôi chuyện này ra để lừa người khác”. Rồi cũng chả kịp nghĩ gì, dòng suy nghĩ bị cắt phăng đi bởi 1 cuộc điện thoại- Bạn ấy vào viện!
Gửi xe vào nhà xe, luống cuống cầm tới cả 5 bó hoa chỉ biết quay ra xin gửi mấy bác bảo vệ giữ giùm.
-Hoa này là hoa gì? Hoa mùng 8 hay hoa mùng 1 đây mà mang vào bệnh viện?- bác bảo vệ cười trêu
Con bé Nix vẫn còn lơ ngơ chả hiểu gì cả, trong đầu lại nghĩ “Thôi toi, hay hoa này cũng giống hoa cúc để người ta hay dùng để thắp hương?”
-Ơ bác ơi, thế bác có biết hoa này là hoa gì không ạ?
-Bác không biết, thế mới đang hỏi mày, mày lại hỏi bác.
-Cháu đang đi có việc mà bị gọi vào đây, mấy bác cho cháu gửi mấy bó hoa ở đây được không ạ?
-ừ thôi cứ để đây. Bác đem đi tặng bạn gái xong tí lại trả mày – bác bảo vệ cười đùa vui vẻ, bỗng dưng làm Nix tự nhiên thấy nhẹ lòng.
Chiều 8-3 kết thúc bằng mấy tiếng trong bệnh viện, từng giọt nước truyền rơi xuống, ngoài cửa sổ hàng ngàn hàng vạn hạt mưa bay sao ủ rũ mà buồn thế.
May mắn bạn ấy chỉ cần truyền nước rồi được về nghỉ ngơi, đèo bạn ấy về, cùng cả nhà bạn ấy nấu cơm tối, vụng về cắm mấy bó hoa vào lọ trông đến lem nhem. Hoa đi đường, mưa gió tạt mạnh làm những cánh hoa mong manh đã rụng nhiều, mà cũng có lẽ chúng phải đợi mình lâu quá nên cũng ủ rũ hết. Vậy mà nhà bạn ấy vẫn vui, mẹ bạn ấy bảo hoa này là hoa bươm bướm, hồi xưa nhiều mà giờ vãn đi cũng ít khi thấy, bố bạn ấy thích hoa này lắm, tháng trước Tết cứ đòi mua hoa này về cắm mà không thấy có. Chắc là an ủi thôi, nhưng cũng ấm lòng ấm dạ con bé rồi.
2 bó còn lại mang về nhà tặng mẹ, gần 9h tối, về tới nhà bó hoa cũng kiệt sức như người, chỉ còn lại những bông hoa kiên cường nhất vẫn ở lại. Lại cắm thêm 1 lọ hoa, vẫn vụng về, vẫn lem nhem, nhưng lại thấy quí. Mẹ bảo nhìn lọ hoa là biết ngay mình mua không lệch đi đâu được xấu hổ quá.
2 lọ hoa chẳng hoàn chỉnh, chẳng đẹp, chẳng thơm, dân dã nhưng mình lại thấy thích. 8-3 chẳng có hoa, chẳng có quà, chẳng có lời chúc nhưng lại đáng nhớ vì sau ngày hôm đó, lại thêm một chút mình học được thêm cách hi sinh, sống cho người khác, không vị kỉ, không đố kị.
Nhưng những cánh hoa bươm bướm, mỏng manh nhưng thật tinh khiết, âm thầm, chẳng nhiều người sủng ái, chẳng nhiều người biết đến nhưng đối với ai biết, sẽ yêu chúng lâu rất lâu sau này…:)
Hoa sao nhái
Nhà nhỏ. Có khoảng sân chỉ toàn hoa sao nhái. Bởi chiều cô, anh nhổ hết
các thứ cây và hoa có sẵn trong vườn để trồng và cất công chăm sóc.
Những cánh nhấp nháy, lả tả rơi từng đám mỗi khi cơn gió thổi qua. Roi
rói trên đất, tựa bức tranh lập thể với toàn gam màu nóng. Nhưng chỉ qua
một đêm thôi đã ngả màu. Nhàu nhò. Cũ úa.
Từ ngày vợ chồng anh
ly dị, ông già đối diện cứ chiều muộn lại cầm chai rượu thuốc qua nhà
anh. Ông luồn tay mở cánh cổng rào rất thuần thục, lắng nghe tiếng bản
lề gỉ than van kẽo kẹt. Chậm rãi thản nhiên như cốt cách một nhà hiền
triết, ông tiến tới, ngự lên ghế đẩu cũ què một chân, đặt chai rượu
thuốc lên chiếc bàn đá mài xanh mẻ cạnh kê dưới giàn chanh leo, chờ anh
ra với hai cái ly con: "Nào, uống. Chia buồn cho những kẻ cô đơn".
Thằng
bé lên năm, hiếu động. Nhưng giống anh ở chỗ ít lời. Ở trường mẫu giáo
về, nó chạy loăng quăng ra vườn. Sục sạo bên đám cây, luống đất, thơ
thẩn chơi một mình. Nếu còn mẹ, sẽ có nhiều lý do để nó bị đòn. Tay dơ,
chân dơ, mặt mũi cũng dơ, quần áo lại càng không sạch. Nó nghiệm ra chân
lý giản đơn: không có mẹ, dù có dơ tuyệt đối cũng không làm ai thấy xốn
mắt.
Anh dễ say. Chừng hai ly, mặt mũi anh đỏ bừng, đầu óc ngu
ngơ, váng vất. Trái lại, ông già càng uống càng tỉnh. Ông miên man nói,
anh lặng lẽ nghe. Ông gật gù, biết nghe thì tốt. Bao nhiêu sự ở đời, chỉ
vì không ai chịu nghe ai mà thành ra tan nát. Nghĩ cho cùng vợ anh là
một phụ nữ hợp để làm vợ, ông tấm tắc. Giá hai người đừng tan vỡ, tốt
cho thằng nhỏ. Anh không ừ hay lắc. Chuyện ai nấy biết.
Ông già ở
một mình. Lâu lâu người bưu tá gọi cửa, đưa cho ông những phong bì nhỏ,
mỏng - dạng thư báo nhận tiền gửi qua bưu điện. Chẳng bao giờ thấy ông
lý giải chuyện này. Cũng không bao giờ anh hỏi. Không tin nổi: về đây đã
mấy năm, anh chưa từng một lần bước qua nhà ông, và có lẽ sắp tới cũng
vẫn như vậy. Cả hai mặc nhiên chừa lại những khoảng cách, tạm gọi là
ranh giới của sự riêng tư. Tuy hơi bấp bênh, nhưng theo anh, đó là một
kiểu bầu bạn thú vị. Do ít hiểu biết tường tận về nhau, người ta lâu
chán, có thể chơi với nhau dài dài mà không thấy mệt, thấy ghét.
Anh
thường ngây người lắng nghe tiếng cô cười giòn tan, trong trẻo như
pha-lê vỡ. Vợ anh ngày xưa cau có, luôn luôn nghi ngờ, bất mãn. Gánh
nặng muộn phiền của đời vất vả ám ảnh từ ánh mắt, điệu đi, cho tới dáng
chị nằm co rúm. Khiến đôi khi anh hồ nghi giao cảm vợ chồng chỉ là chịu
đựng, chưa bao giờ chị tận hưởng cái gọi là hạnh phúc. Ly dị rồi vợ anh
dọn đi, cô tới anh thường xuyên hơn. Cô càng tới, ông già càng thưa qua.
Một đôi lần ông khuyên anh nên tránh cô thì hơn, nhưng không thể nói rõ
nguyên nhân. Có khi đụng độ bất ngờ dưới giàn chanh leo, cặp mắt cô đen
láy nhìn ông, nửa như vô tội nửa đầy thách thức. Kết thúc bằng tràng
cười lanh lảnh. Ông ngậm tăm ra về. Bực bõ, khó chịu. Ngang qua cô, mùi
nước hoa sang cả chợt nồng lên. Anh thấy rõ ông rùng mình, nhăn mặt. Từ
dạo cô về ở hẳn với anh, ông già thôi biệt, không qua nữa.
Vợ
anh ngày trước không quan tâm tất cả các loại hoa nói chung, nhưng chị
thường hay mặc những áo quần ở nhà có hoa rất to, sắc màu u tối. Cô trái
lại, không bao giờ dùng vải hoa. Nhưng cô đòi anh trồng đầy một vườn
toàn sao nhái, với đủ các màu sặc sỡ. Luôn luôn cô chỉ muốn tung hê, xáo
trộn và đổi thay tất cả những gì thuộc về quá khứ. Cô làm cuộc cách tân
với sự say mê của người sáng lập thế giới, của con thiêu thân đốt mình.
Còn anh, ngả theo cô mê muội.
Thằng nhỏ đứng nép trong góc nhà,
quan sát tất cả bằng đôi mắt háo hức giống anh, pha thêm ánh hoài nghi
triền miên của người mẹ đã biến mất một cách khó hiểu trong tâm tưởng
nó. Cái góc đó, ngày xưa nó chỉ chịu đứng mỗi khi bị mẹ dồn vô bằng cây
chổi. Mẹ bắt quỳ gối úp mặt vô tường, phạt sau những trò tinh nghịch.
Phạt vì tay dơ, mặt dơ, hay áo quần dơ. Trật tự cũ dù đổi thay nhưng cái
góc nhà bị chừa sót lại. Nó khiến thằng nhỏ sực nhớ còn có một bà mẹ
bây giờ đã ở đâu rất xa. Bà mẹ ấy cứ mỗi tháng lại bỗng hiện ra theo
kiểu của một bà tiên mắc đọa. Bà tiên muộn phiền tìm gặp nó ở trường,
vừa sụt sịt khóc vừa dấm dúi những món quà mà ngày xưa, dù đòi mấy nó
cũng chẳng được chiều. Cùng rất nhiều những cú hôn má, hôn trán, nựng
cằm, những câu hỏi không đầu không đuôi.
Cô chụp đôi vai nhỏ run
run, nhìn nhóc con như nhìn một sinh vật ba sừng bảy mắt mười lăm chân.
Cặp mi đen dày của cô chớp lia. Lại vẫn giọng cười giòn tan như pha-lê
vỡ. Nó rùn lại, ép mình lùi sát góc tường. Nó thấy cô xinh đẹp và lộng
lẫy hơn bất kỳ món đồ chơi đẹp nào nó từng biết. Nhưng cô xa lạ như được
bày trong tủ kính.
Anh đã phải tranh cãi rất nhiều với mẹ thằng
bé để giành được quyền nuôi nó. Thậm chí anh tận dụng luôn sự quen biết
với những người bạn luật sư, bạn bên tòa án, và áp lực về khả năng tài
chánh. Một lần, bà tiên mắc đọa tìm gặp chủ nhân giọng cười pha-lê vỡ.
Tiếp theo, cô đưa chuyện ra bàn với anh. Không chỉ một lần. Hoặc nỉ non
mềm dẻo, hoặc cau có ỉ ôi, đôi khi bất chấp, có cả to tiếng. Kết cuộc,
thằng nhỏ được mẹ tới rước về, ở cùng một ông bố mới và hai đứa chị
(chưa hề quen). Đôi khi nó cân đo bằng trí não non nớt, cũng không biết
được ở với ba hay mẹ tốt hơn. Giống như bao nhiêu đứa trẻ bình thường,
nó ước không phải lựa chọn. Nó không nhận ra: mẹ nó cố hết sức bằng tình
thương tận tụy với hai đứa con gái hờ, đánh đổi lấy sự lưu tâm của ông
dượng. Thỉnh thoảng, ông này lớt phớt hỏi han tới nó.
Từ đó,
người ta thấy anh và cô ở khắp nơi, thanh thản, rảnh rang, cuộc vui
chuốc chén thâu đêm suốt sáng. Người ta đồn thổi nhiều về sự chiều
chuộng vô biên anh dành cho cô. Nhưng đồn chán mỏi miệng. Chỉ một điều
không hay, anh càng lúc càng nhận ra mình mệt mỏi dần. Anh bắt đầu thích
sự yên ổn, thích trở về nhà, ưa những nhu cầu giản đơn và thuần túy
hưởng thụ đời sống gia đình, hơn là lao theo những chuyến phiêu lưu bên
ngoài vô hạn độ, vô nghĩa lý quy luật thời gian khắc nghiệt: ở mỗi lứa
tuổi, người ta sẽ cảm nhận và xử sự với cuộc sống theo một cách thức
tương xứng.
Mẹ anh từ quê lên chơi, thở dài dấm dúi với anh
trong bếp, rồi hỏi đường đi thăm thằng cháu. Khi bà trở về quê, anh nói
với cô muốn có thêm con. Theo anh: vi vu như vậy đủ rồi. Theo cô thì:
không. Từ đó, cô tỏ ra nặng nề khó chịu. Ít cười ít nói. Thêm cái tật đi
biền biệt. Buổi tối về, cô say bã mệt nhoài. Lăn ra ngủ. Anh cắm cúi
cởi đôi giày chống chếnh ra khỏi chân cô, gót hồng lấm bẩn. Anh khẽ
khàng lau son phấn trên mặt cô, da trần thấm ố. Anh nhẹ nhàng đắp mền
cho cô, tấm thân nhàu nát. Cô giống con búp bê bị chơi chán quẳng ra.
Giống những đóa sao nhái tan tác lìa cành, trở về với đất.
Anh
không lặp lại lời đề nghị của mình thêm lần nào, vì nhận ra giữa họ,
khoảng cách tâm hồn từ một khe suối nhỏ đã rộng ra thành con sông lớn.
Mù mờ. Như trong một màn sương, hai kẻ đồng hành lạc nhau không thiện
chí tìm lại những gì đã mất. Anh bắt đầu nuối tiếc, cố lắng nghe lời độc
thoại của chính mình trong ốc đảo tự xây. Còn cô, như cánh buồm mải
miết ruổi rong, lãng du nghìn trùng bể cả. Dù tan tác tả tơi vẫn thách
thức, xa vời, bất kể.
Có lần, anh tìm đến nhà mới của vợ cũ.
Cổng mở hờ. Lúc chiều muộn, nhìn qua cửa sổ anh thấy thằng bé đang loay
hoay xé giấy vụn chơi một mình trong phòng khách nhỏ. Vợ anh từ sau lên,
vẫn áo hoa to màu buồn u tối. Nét bơ phờ, chịu đựng, hồ nghi cố hữu vẫn
nguyên si trong cái nhìn mệt mỏi. Nhiều nếp nhăn đã xuất hiện thêm
quanh mắt, miệng, cằm, và trán. Chị trở ngược cây chổi, quất lấy lệ vào
mông con, đúng theo kiểu cách rất cũ. Thằng bé như một diễn viên thuộc
tuồng, cũng bặm môi lì ra không khóc, y như ngày nào. Đủ cớ cho mẹ nó
tức giận. Thở dài, cảm giác nhàm tẻ dâng lên đầy ứ, anh bỏ về. Ghé quán
ven đường, gọi cà phê đen thật đậm, anh ngồi mải miết.
Anh tự
hỏi chính mình có như vậy không, có xem việc sống chỉ như thói quen? Quá
cũ mỏi và nhàm chán. Phong tỏa. Mỗi ngày, người ta mài mình mòn thêm
một chút. Và khép tâm hồn kín thêm.
Cô có bồ. Điều đó dù thật
đau nhưng không làm anh bất ngờ. Anh quá hiểu không chuyện gì cô không
có gan làm. Cô đi công khai với tình nhân, trong khi thiên hạ tha hồ
cười cợt, bĩu môi, buông sau lưng anh đủ lời mai mỉa. Bồ cô là một gã bộ
dạng bảnh bao, cao lớn. Trong con mắt ác cảm của anh, gã như con gà
trống tơ bóng lộn, kềnh càng, hùng hổ. Xe của gã cũng tương hợp: một
chiếc 150 to kềnh, lả lướt, sạch sẽ tới mức khó chịu. Còn cô là con mèo
cái non hoang đàng diệu vợi, sánh vai gã bằng những bước chân bọc nhung
kiêu hãnh.
Một lần, khi anh đang tư lự dưới giàn chanh leo, đọc
cuốn sách vớ vẩn về thuật trường sinh bất tử thì gã tới. Tự tin mở cổng,
đi vô ngồi đối diện anh, gã nói thẳng vấn đề. Theo gã: anh quá nhiều
khuyết điểm. Cộng thêm khuyết điểm quá cỗi cằn trong cách nghĩ, cách
sống. Và rằng, người phụ nữ tuyệt vời như cô sinh ra trên đời là để
hưởng lạc thú. Không phải để loay hoay trong xó bếp với tương cà mắm
muối, hay với tã lót, nước đái trẻ con. Kiếp người như kiếp hoa, sống
cho mình chưa đủ, đủ sống cho ai? Tóm lại, thời của anh đã xong. Gã kế
nhiệm. Chính gã mới đúng là thiên sứ từ trời sinh ra, mang lại cho cô
hạnh phúc. Anh im lặng, lắng nghe gã trai hộ pháp bảnh bao, ngớ ngẩn si
tình, to giọng triết lý. Khi bài nói của gã chấm dứt, anh đứng lên, khẽ
nhếch mép, tống thẳng mặt gã một cú. Rồi bỏ vô nhà.
Cô trở về
lúc nửa đêm, rạng rỡ phởn phơ như vừa tự nhận ra một phiên bản mới. Lặng
lẽ, cô gom góp đồ đạc của mình dồn vô hai túi xách. Xong xuôi, cô vứt
lại trên bàn tờ đơn ly dị ký sẵn, chào anh lấy lệ, xách túi đi ra, vui
vẻ thơ thới như đi du lịch. Tiếng máy xe của gã gà trống tơ rồ lên giữa
khuya, nghe giống tràng cười hả hê xen ngang những tiếng nấc cụt thách
thức. Anh cầm lá đơn, tưởng cầm một trang xé ra từ báo lá cải đọc được ở
tiệm hớt tóc. Dòng chữ liên xiên thông báo lý do: cô không ngờ hôn nhân
chẳng là trò gì hay ho thú vị như đã tưởng. Cuối đơn, chữ ký cô loằng
ngoằng bằng mực đỏ tươi, nổi bật lên một cách khó hiểu. Nhức nhối như
tiếng cô cười lanh lảnh, giọng pha-lê vỡ sắc cứa. Anh bỗng muốn tự tát
mặt mình. Tỉnh không, mộng mị. Đời tựa cơn mơ dài, cơn mơ tay trắng.
Anh
bước ra ngoài thềm. Ánh trăng soi qua giàn chanh leo ủ dột, in bóng
xuống mặt sân những hình quái dị. Gió lùa đám sao nhái xác xơ, làm rụng
thêm mấy xác hoa phù phiếm. Rơi trên đất cái khăn tay màu hồng viền ren
(mà anh mua tặng cô dạo mới quen). Nhặt khăn, mùi nước hoa quen thuộc
của cô xộc lên, gây cho anh cảm giác nôn nao. Vừa thân thương, lại vừa
quá đỗi khó chịu.
Ông già nhà đối diện chết. Âm thầm. Phải tới
ba ngày sau người ghi điện mới hãi hùng phát giác. Anh tự trách mắng, xỉ
vả mình thậm tệ thói vô tình lạnh lẽo, đồng thời tìm đủ lý lẽ để chống
chế. Khó tin nổi: về làm hàng xóm mấy năm, anh chưa từng bước chân qua
nhà ông. Căn bệnh thờ ơ phố thị. Lỗi cũng hẳn do ông với kiểu sống khép
kín. Những lằn ranh tự tạo, giới hạn khoảng cách của-sự-riêng-tư. Rồi
anh rùng mình, tưởng tượng chính anh trong viễn cảnh như ông.
Qua
phụ lo công việc ma chay, anh đứng sững giữa phòng khách, kinh ngạc
nhìn tấm ảnh cũ chụp người đàn bà trẻ lồng khung kiếng đặt trang trọng
trên bàn thờ. Vợ đã mất từ lâu của ông và cô, đóa sao nhái một ngày vụt
rơi qua đời anh, giống nhau như tay phải và cái bóng trong gương của tay
trái. Chỉ có thể đưa ra lời giải thích: chắc chắn giữa họ phải có quan
hệ huyết thống. Hoặc là chị em, hoặc là mẹ con. Dựa trên tuổi tác ông
già, anh nghiêng về giả thiết sau nhiều hơn. Anh còn thấy rất nhiều thư
gửi tiền được xếp ngay ngắn, cột lại thành xấp, để trong ngăn kéo tủ.
Những lá thư không bao giờ được mở ra xem. Những lá thư bị từ chối. Thư
của cô?
Đám tang, anh là thân nhân duy nhất của người quá cố.
Truyện hay VN
Tản mạn về hoa cánh bướm
Mỗi lần có dịp đi qua những
con đường hay góc công viên của Hà Nội có trồng nhiều hoa Cánh Bướm là lòng tôi
lại rộn lên một nỗi niềm rất khó tả. Một chút lâng lâng, một chút xốn xang mơ hồ
của thời hiện tại cứ lãng đãng trôi theo dòng ký ức ngược về quá khứ, trở lại
cái ngày xưa…
Tôi có cơ duyên may mắn được
lớn lên ở một làng trồng khá nhiều rau và hoa ở Hà Nội. Tuổi thơ của tôi lọt thỏm
trong những luống hoa Hồng, Violet, Thược dược, Đồng tiền, Cúc và vô vàn các loại
hoa khác. Nhưng ngay từ nhỏ, tôi đã đặc biệt thích một loại hoa mảnh mai, có 8
cánh, nở nhiều vào mùa xuân. Tôi vẫn thường coi những cành hoa mềm mại khẽ rung
rinh trong nắng mới đấy như một giấc mơ của thời thiếu nữ, giấc mơ về hạnh phúc
tình yêu.
Không
biết vì sao loài hoa mỏng manh mà dân gian thường gọi là Hoa Cánh Bướm đó lại
có một cái tên khoa học là Cosmos – VŨ TRỤ. Phải chăng vì sức sống trường tồn
trong kiếp luân hồi của vòng quay sinh diệt đã gửi gắm sự mạnh mẽ vươn lên ở mỗi
đời hoa? Chỉ cần từ một cây ban đầu trổ hoa kết hạt. Ít thời gian sau, hạt rụng
xuống, ươm gieo vào lòng đất những mầm xanh sinh sôi. Hàng hàng cây âm thầm lớn
lên dịu dàng như cỏ, từng chiếc lá hình kim, nhẫn nại đi qua mùa đông khắc nghiệt
để hết mình thêu vào mùa mới những sắc mầu rực rỡ lung linh.
Đứng trước ngàn hoa, tôi
không thể phân biệt nổi đó là một dòng sông hoa hay một tấm voan mỏng của mùa
xuân đang nhẹ nhàng quàng vào giá lạnh? Chỉ thấy lòng cứ ấm áp dần lên giữa
muôn cánh bướm reo vui. Và đâu đó trong sâu thẳm nơi trái tim, một giai điệu của
mùa xuân cứ vang vọng ngân nga:
Cây nẩy đầy chồi xanh, mây trắng bay yên lành..."
Cây chuồn chuồn
Cây chuồn chuồn còn được biết đến với tên gọi khác là cây hoa sao nhái. Là loài có hoa đẹp nên người ta thường trồng cây chuồn chuồn làm cảnh. Ít người biết loài cây này còn có tác dụng làm thuốc chữa chứng tim đập nhanh và dùng nấu nước tắm giúp mọc răng dễ dàng.
- Tên thường gọi: Cây sao nhái
- Tên gọi khác: cây hoa sao nhái, cây hoa chuồn chuồn, hoa cúc chuồn chuồn
- Tên khoa học: Cosmos
- Họ: Cosmos bipinnatus (họ Cúc)
Thông tin về cây chuồn chuồn
Cây chuồn chuồn được biết đến phổ biến hơn với tên gọi hoa sao nhái. Cây thuộc chi Cúc tây, bao gồm những loài cây nhiệt đới hằng niên có nguồn gốc ở vùng nhiệt đới. Cây chuồn chuồn xuất hiện rất phổ biến tại khắp các vùng lãnh thổ Việt Nam, chủ yếu người ta tận dụng vẻ đẹp của cây chuồn chuồn để làm cảnh. Cây cũng được tìm thấy phổ biến ở Châu Mỹ và mọc hoang rộng rãi tại bang Florida và miền Nam nước Mỹ, ở phía Bắc cho tới Paraguay ở phía Nam. Nhiều loài trong chi này được giới thiệu đi khắp thế giới kể từ khi thực dân Châu Âu phát hiện ra Châu Mỹ.
Cây chuồn chuồn thuộc loại cỏ dại, chúng dễ sinh sôi và phát triển thành đám rộng lớn. Hiện nay nhiều loài thuộc chi cúc tây cũng được xếp vào thực vật xâm lấn và là cỏ dại ở các vùng nhiệt đới ở Nam Mỹ, Châu Á, Châu Phi và Châu Úc.
Tại Việt Nam, cây chuồn chuồn mọc phổ biến ở Đồng bằng sông Cửu Long. Tại thành thị cây chuồn chuồn được trồng trong công viên hoăc trồng là cây đô thị, tại vùng ngoại ô hoặc miền quê, cây mọc dại trên ruộng, vườn, nương, rẩy… Ở một số nơi, có khi cây chuồn chuồn cũng được gọi là cây rau nhái cũng có nguồn gốc tương tự.
Mô tả cây chuồn chuồn
Cây chuồn chuồn thuộc loài cây thân thảo hằng niên, chúng dễ sinh sôi trong tự nhiên và đặc biệt thích nghi tốt với khi hậu nhiệt đới. Thông thường cây chuồn chuồn mọc hoang cặp theo bờ ruộng, trên vườn đất ẩm, trên nương, rẫy… đây cũng là loài cây cạnh tranh mạnh trong quần thể cỏ dại hai lá mầm.
- Thân: Cây chuồn chuồn là loài thân thảo mọc đứng, chiều cao biến động từ 0,3 – 2 m (có thể đến 3 m). Vỏ dọc thân cây có màu xanh nhạt , ở nhiều vị trí phớt tím, trơn láng hoặc có lông thưa.
- Rễ: Cây chuồn chuồn là loài rễ trụ, có nhiều rể con, chúng mọc mạnh trong môi trường đất ẩm.
- Lá: Cây chuồn chuồn có lá kép 3 lần, mọc so le, gốc và cuống ây chuồn chuồn phát triển thành bẹ, cuống dài 1-7 cm. Chiều dài của lá kép 10-20 cm, lá chét mọc đối diện (bipinnate) và mỗi cuống chỉ có 1 lá chét ở đỉnh. Lá chét hình thon đỉnh nhọn đơn giản, gân lá hình lông chim, lá khi còn non hay lá già đều mềm.
- Hoa: Hoa của cây chuồn chuồn mọc đơn độc hoặc từng cụm với vài hoa. Hoa kép mọc ở phần đỉnh của cây. Phía cụm hoa có hình đầu, trên cuống chung dài, mỗi cánh hoa là một mảnh đơn độc hay hợp thành thuỳ thưa. Lá bắc tổng bao dạng thuôn hình giáo nhọn đầu. Phía ngoài vòng hoa có cánh môi lớn, mỏng có gân và đỉnh chia răng không đều màu hồng phớt tím (đặc điểm giúp phân biệt các loài tương cận có hoa màu tím, màu vàng hay màu cam). Bông hoa ở giữa hình ống nhỏ, màu vàng. Hoa cây chuồn chuồn hay hoa sao nhái thường phát triển mạnh trong 1 tháng, mùa ra hoa trong các tháng 6-11.
- Quả: Quả của cây chuồn chuồn dạng hạt bế thuôn có mỏ, mỗi hoa có 5-10 quả.
Cây chuồn chuồn sống và phát triển tốt ở môi trường đất cạn, ẩm và có sức cạnh tranh mạnh cùng các loài cỏ thân thảo hai lá mầm khác. Loài này có tính cạnh tranh yếu với các loài cỏ họ hòa thảo khác như cây cỏ chỉ, cỏ ống, cỏ tranh, sậy… Cây chuồn chuồn là loài dễ trồng và cho sản lượng cao nếu bón phân và chăm sóc tốt.
Bộ phận dùng
Thân có lá – Herba Cosmoris.
Nơi sống và thu hái
Cây gốc ở Mêhico, được nhập trồng làm cảnh vì hoa đẹp.
Thành phần hóa học
Cây chuồn chuồn có thành phần hóa học rất đa dạng. Theo các tài liệu của Indonesia, Norazlina Mohamed et al nghiên cứu trong năm 2012. Phần lá cây rau nhái chứa 0,3% protein, 0.4% chất béo và carbohydrate. Trong lá cũng rất giàu lacsium và vitamin A. Thành phần của lá cây chuồn chuồn chứa đến 20 chất có tác dụng chống oxy hóa (AEAC) đã được xác định. Những chất chống oxy hóa chính là các protosianidin trong dimer như: hecsamer, axit neochlorogenic, cuersetin glycoside, axit chlorogenic, axit kripto-chlorogenic…
Trung bình trong 100 gram lá của cây chuồn chuồn chứa đến 2400 mg L-acid ascorbic (Vitamin C). Ngoài ta lượng carbohydrate, protein, muối khoáng và vitamin trong lá cây chuồn chuồn cao hơn hẳn so với bắp cải và nhiều loại rau thông dụng khác.
Công dụng, chỉ định và phối hợp
Người ta chủ yếu sử dụng cây chuồn chuồn nhằm mục đích làm đẹp cảnh quan. Tuy nhiên loài cây này cũng được đánh giá cao nhờ sự bổ dưỡng, nên một số nơi dùng cây chuồn chuồn như một loại rau ăn sống. Tại Việt Nam, cụ thể là người dân trong khu vực ĐBSCL dùng thân non và lá của cây chuồn chuồn làm món rau sống ăn riêng hoặc ăn chung với nhiều loại rau tập tàng khác. Món ăn này phổ biến được dùng kèm với món cá linh, cá đồng kho, thịt kho, mắm kho…trong những bữa cơm dân dã, đạm bạc ở miền quê.
Lá cây chuồn chuồn còn được dùng để ăn với bánh xèo, dùng làm nộm, bóp gỏi, hoặc làm nhân bánh tráng cuốn, xào, nấu canh, nhúng lẩu…Cây cũng được sử dụng làm thuốc nhưng không phổ biến. Tại một số khu vực của Cộng hoà Trung Phi, nước hãm thân cây chuồn chuồn thường được dùng sắc uống để chữa bệnh tim đập nhanh. Người ta cũng dùng cây nấu nước tắm để làm cho sự mọc răng được dễ dàng.
Theo Đông y
Lá của cây chuồn chuồn được dùng làm dược liệu trong Đông Y. Người Malaysia, Indonesia và Philippines rất thích ăn lá cây chuồn chuồn vì họ cho rằng nó có lợi cho sức khỏe. Trong một số bài thuốc dân gian được lưu truyền tại nước này cho rằng cây Rau nhái có tác dụng lọc sạch và làm tăng lượng máu. Đồng thời cây cũng được dùng để giải độc và bồi dưỡng xương.
Trong các tài liệu y học dân gian Indonesia, người ta ghi nhận cây chuồn chuồn được dùng để làm thuốc bổ máu. Dùng dược liệu khô hoặc tươi giúp trị các cơn co thắt tử cung và ngăn ngừa căn bệnh nguy hiểm như bệnh tiểu đường, cao huyết áp, sốt và ho. Ngoài ra người dân tại quốc gia này cho rằng việc duy trì thói quen ăn lá rau nhái trong nhân dân để ngăn ngừa bệnh loãng xương ở người lớn tuổi, đặc biệt là đối tượng nữ giới đã qua thời kỳ mãn kinh.
Theo tây y
Các nghiên cứu tại Indonesia đã chứng minh cây chuồn chuồn có trên 20 hóa chất chống oxy hóa khác nhau. Các chất chiết xuất từ cây chuồn chuồn cũng trở thành một nguồn hất tuyệt vời của chất chống oxy hóa và chống lão hóa. Trung bình trong100 gam lá cây chuồn chuồn có chứa 2400 mg L-ascorbic acid (Vitamin C), với tác dụng tương đương chất chống oxy hóa (AEAC).
Ngoài ra những chất chống oxy hóa tổng hợp nhân tạo như butylated hydroxytoluene (BHT) và butylated hydroxyanisole (BHA) có trong cây chuồn chuồn cũng có giá trị y học nhất định. Mặc dù đã được xử dụng trong y tế nhưng nếu không dùng đúng cách vẫn có thể mang lại những tác dụng tiêu cực. Các nghiên cứu về loài cây này vẫn được thực hiện nhằm mục đích điều chế thuốc chữa bệnh tim từ nguồn dược liệu lành tính tự nhiên.
Dùng dịch chiết lá cây chuồn chuồn với liều lượng 500 mg/kg (ở mức an toàn) để điều trị bệnh loãng xương. Hoặc bổ sung dịch chiết lá cây chuồn chuồn 500 mg/kg với Canci và Vitamin E trong điều trị bệnh loãng xương. Những phương pháp này chỉ mới được nghiên cứu và chưa áp dụng trong y học.
Cây chuồn chuồn hiện nay chỉ được trồng làm đẹp cảnh quan là chủ yếu. Hiện vẫn chưa có thông tin về trường hợp ngộ độc khi ăn lá cây chuồn chuồn. Trong trường hợp bạn muốn sử dụng cây chuồn chuồn để chữa bệnh, hãy tham khảo ý kiến bác sĩ để được hướng dẫn an toàn.
Trần Ngân
