Thứ Bảy, 8 tháng 8, 2020

Tạ Ơn

Đêm nay sóng vỗ

Đêm nay sóng lại vỗ bờ,

Mênh mông biển động mây mờ phủ che...

Chị về bến nước thân quen,

Sống cho trọn vẹn nghĩa tình năm xưa.

Cho dù sông cũ gió mưa,

Người đi đi mãi vẫn chưa thấy về...

Xin ai quên hết nguyện thề,

Cầu cho mưa gió não nề qua mau

Chị rồi quên hết thương đau,

Chị rồi hạnh phúc mai sau vững bền

Nơi ngã ba sông

Chỗ bến sông lõm vào một khoảnh hình mũi tàu. Người sống lâu năm bên bờ sông nói rằng hình dạng ấy của đất không phải vì sóng đánh gây lở, mà vì chuyến tàu cũ mỗi bận đi về đều ghé lại đón khách, mũi tàu xiên vào bờ đất thành hình tam giác mất một cạnh. Mưa gió khiến nó rộng ra, cỏ mọc xanh rờn.
Những đêm trăng sáng, người trong làng đi soi nhái, câu cá ngang qua bến thường trông thấy bóng người đàn bà ngồi bên bờ sông. Trăng rọi xuống mặt sông thành tấm gương phẳng phiu, sáng ngần. Người đàn bà có đôi mắt buồn, lúc nào cũng ngấn lệ. Người biết chuyện lắc đầu buồn bã, mái dầm khỏa nước bơi đi.

***

Ngày còn nhỏ, những bữa được nghỉ học, tôi thường cùng ngoại đi đò qua chợ xóm chài bên kia sông. Đưa đò là một chị gái hiền lành, xinh đẹp, mái tóc dài lúc nào cũng tết thành hai bím xõa hai vai. Đò ngang nào chị cũng chọc tôi, nói tôi lớn rồi mà còn níu áo ngoại đi chợ, nhưng tôi không bực tức bởi điều ấy, mà vẫn thấy chị dịu dàng ngọt ngào như tên của chị - chị Đào.
Nhà chị Đào ở bên bờ sông cạnh bến đò, thuở ấy bến sông chưa khuyết như bây giờ. Những hôm tôi với ngoại ra bến đò khi chưa có ai lui tới, chị Đào nói để chị đưa hai bà cháu qua sông luôn cho kịp. Ngoại tôi lắc đầu, tôi với ngoại ngồi dưới bóng mát trước căn nhà nhỏ của chị, đợi thêm vài khách nữa cho trọn vẹn một chuyến qua sông. Chị Đào rót chung nước trà mời ngoại tôi, đưa cho tôi mấy trái cây chị hái sau vườn nhà. Ngoại tôi hỏi về gia đình chị. Chị nói ba chị bỏ đi theo người đàn bà khác hồi chị còn nhỏ xíu. Năm chị mười tuổi thì mẹ mất, chị phải sống nhờ chú ruột, nhưng vợ chú luôn tìm cách hắt hủi. Mấy năm sau, chị buộc phải rời nhà chú, lang bạt rồi dừng chân ở bến sông này. Người làng thương mà dang rộng vòng tay đón chị, dựng cho chị căn nhà nhỏ trên bờ sông, chị vừa đưa đò vừa bán hàng nước sống đắp đổi qua ngày.
Trưa buồn buồn tôi hay xin ngoại ra bến đò. Đò vắng khách, dưới bóng cây ngả nghiêng xuống mặt sông, tôi với chị Đào ngồi trên chiếc đò nhỏ chòng chành mặt nước. Tay vờn nước, sóng vỗ vào bờ, chị hát cho tôi nghe. Kỷ niệm tuổi thơ tôi gắn liền với bến sông này, với hình bóng chị Đào hiền lành, xinh đẹp…

***

Tôi qua sông về làng. Đưa đò không phải là chị Đào dịu dàng trong tiềm thức của tôi. Ngót nghét đã mười năm qua nhanh như một cái chớp mắt. Tôi lớn lên, trưởng thành và mạnh mẽ trụ chân nơi phố thị ồn ào. Mà quê hương vẫn bình yên, sông vẫn chảy và từ làng vẫn tỏa khói đốt đống un trong mỗi buổi hoàng hôn chập choạng. Tôi bước lên đò, bóng chị lái đò mù mù trong khói sóng ban chiều bảng lảng. Tôi bùi ngùi nhìn về mỏm đất khuyết hình mũi tàu in dấu thời gian.
Đường về nhà ngoại không xa. Đi một đoạn trên con đường đất, nhà ngoại liêu xiêu dưới bóng sầu đâu. Cây sầu đâu gắn liền với bài hát hồi xưa tôi thích lắm, đêm nào tôi cũng hát cho ngoại nghe, nói mai này đi đâu tôi cũng đưa ngoại theo. Mẹ tôi mất sớm, ngoại gồng mình làm lụng nuôi tôi ăn học nên người. Năm tháng đi qua, tôi quên lời hứa năm nào, một thân một mình lên phố ăn học, để ngoại lại làng khi tuổi già xế bóng. Nhớ tôi thì ngoại khăn gói lên thăm, mang cho tôi ít quà quê, kể tôi nghe chuyện “Bà con xứ mình…”, ngủ với tôi mấy đêm rồi đón xe đò về quê. Tôi vẫn nhớ ngày tôi đi, chị Đào đứng trên xuồng cầm nón lá vẫy vẫy về phía tôi, nói chừng nào tôi về chị Đào lại bơi xuồng đưa tôi đi hái sen về chưng trên bàn thờ ông ngoại.

Đêm đầu tiên ở nhà sau những đêm và ngày dài xa cách, tôi hỏi ngoại đủ chuyện mà nhiều nhất là về chị Đào. Căn nhà lá - hàng nước năm nào của chị - đã bị dỡ ra, nền nhà cỏ mọc um tùm, xanh mướt, chiều mù sương giăng mắc trên vòm cây phía bến sông. Ngoại nói: “Đời chị Đào bây khổ quá, người ta nói hồng nhan bạc phận, quả không sai..”. Tôi bùi ngùi bước ra thềm ba nhìn về phía sông. Ngọn đèn đỏ ối trên chiếc tàu chạy từ chợ tỉnh về huyện. Còi tàu nghèn ngẹt kéo dài trong không gian thinh vắng rồi tựa hồ đọng lại thành giọt buồn rơi rớt mặt sông quê.

***
Người làng nhắc hoài chuyện năm xưa, trong một chiều giông gió có chiếc tàu đắm ngoài ngã ba sông. Trên trời gió giông, nước sông cuộn xiết. Ba ngã dòng sông sóng cuốn trôi người tài công về ngã nào chẳng biết.
Quán xập xòe gió, chị Đào đang với tay lấy cây chống lại cái mái nhà bỗng thấy người lạ chạy vào, hớt hơ hớt hải báo tin:

- Ở ngoài ngã ba sông sóng dữ lắm, chiếc tàu chìm nghỉm… Người ta đang tìm tài công…

Chị Đào lao ra sân, ngoài trời mưa giăng rối rít. Mưa trắng xóa. Dòng sông cuộn mình trong màn nước, sóng to gió lớn. Chị chạy vùn vụt trên bờ về phía ngã ba sông. Ở đó, chiếc tàu đã chìm tự bao giờ, chỉ để lộ khỏi mặt nước ống khói nguội lạnh
Chị Đào kêu gào, chị gọi tên anh. Người làng giữ chị lại để chị không lội xuống sông tìm chồng. Nước đang chảy nhanh về phía cửa biển mù khơi xa tít. Người ta đang tìm vớt khách lênh đênh trên sóng đưa vào bờ. Chiếc tàu chở hơn hai mươi khách từ huyện ra chợ tỉnh bị sóng hất lật ngang. Người lên được bờ hoảng quá khóc không ra tiếng
Chị dầm mưa ngồi bên bờ sông suốt mấy hôm liền. Mắt chị sưng húp. Nước mắt chị Đào giàn giụa hòa lẫn với nước mưa. Mấy năm trước, có người thanh niên lái tàu vẫn thường đưa khách đi về ngang qua bến chị. Dần dần, chị phải lòng anh. Hôm nào chị cũng đứng đón tàu anh đi qua, vẫy tay, mỉm cười rồi đợi chuyến tàu về huyện khi hoàng hôn tắt lịm phía chân mây. Rồi chị Đào với anh tài công nên vợ nên chồng. Đám cưới của anh chị có người làng đến góp vui. Anh dựng lại cái quán bên bến sông cho kiên cố. Ki cóp mấy năm, anh dành dụm đủ tiền thuê người đóng được chiếc tàu, không phải lái thuê cho người khác nữa. Khi đưa khách về huyện, anh dong tàu ngược về bến sông đậu lại. Mũi tàu vì thế mà khắc thành hình trên bờ đất quê hương
Những năm tháng đó, tôi không sống ở làng, không nhìn được chuyến tàu về khi hoàng hôn bảng lảng màu khói bạc
Anh không về. Người ta nói năm ấy sóng to, gió lớn cuốn anh trôi ra cửa biển. Chiếc tàu chìm xuống đáy. Mấy tháng sau, xác tàu được trục vớt lên, để bên bờ đất tháng năm mưa nắng khiến nó mục dần, giờ đây xám xanh màu rêu gió. Chị cất nhà ở hẳn bên bờ nhìn ra ngã ba sông. Làng nói chỗ đó năm nào cũng xảy ra lở đất, mưa bão, sóng to, nước cuộn… khuyên chị về bến dựng lại cái nhà ở cho chắc chắn. Đau thì cũng đã đau rồi. Người đi cũng đã đi rồi, có đợi, có chờ… thì người cũng đâu trở lại?
Chị Đào vuốt tóc, cười cười. Mái tóc dài mấy năm chị không cắt tỉa, thoảng mùi nắng mưa. Chị nói:
- Chồng tôi ở ngã ba sông thì tôi cũng ở ngã ba sông cho gần ảnh.
Đêm đêm, người ta thường thấy chị về lại bến nước quen. Nơi chị đã gắn bó bao năm tháng thanh xuân, vui buồn chôn nơi bến đỗ có hình mũi tàu khuyết vào trong đất. Để góp nhặt những ký ức xưa cũ có hình hài, vóc dáng của người mà chị yêu thương…

***

Đêm nay, sóng lại vỗ bờ. Ngoài xa mênh mông là biển động. Tôi nghe chị phát thanh viên nói như vậy trên ti vi. Bóng trăng vừa hiện ra đã bị mây mờ che phủ, vàng nhợt xanh xao.

Tôi biết chắc đêm nay chị Đào lại về bến nước ngồi thẫn thờ. Ngoại tôi vẫn buồn bã thương chị. Chị Đào của tôi, người phụ nữ xinh đẹp, hiền lành trong ký ức tuổi thơ tôi, nay sống hoài trong nỗi đau của quá khứ.

Gió nổi lên. Đêm nay nước lớn. Tôi lo cho chị Đào, không biết rồi chị có chống chọi được với những bất trắc trong đời để sống cho trọn vẹn một kiếp người, dẫu đau đớn. Tôi nhắm mắt nguyện cầu cho chị được bình an, mong sao hạnh phúc sẽ mỉm cười với chị. Vì chị thủy chung. Vì chị xứng đáng nhận được những điều tốt lành chứ không phải trăm chiều giông gió…

Hoàng Khánh Duy

Ngã ba sóng dồi

Ghe xuồng tới Ngã Ba chịu sóng dồi mỗi lúc, mỗi chỗ, mỗi khác. Nào là xoay tròn xuôi xuôi ngược ngược, nào bập bênh dọc bập bênh ngang, nào chao nghiêng chao lệch. Rạch kinh lạ! Đường nước khắp đó đây không đâu có cái vũ điệu cuồng cuồng loạn loạn vầy. Ngã Ba các dòng mạch nguồn đổ về, biển ngược tới, trong lòng rạch cuồn cuộn quần quần xô đẩy đẩy xô. Dân hải hồ rạch kinh tới đây ngộ ra rằng phải lơi chèo lái để tự nhiên sóng dồi, lòng vòng rồi cũng tới chỗ cần tới. Và còn được bài học hay “Tới đâu theo nước đó” của thời mở cõi nước nổi bao la.
Người tá túc vùng giang đồng này trải đời ngày đêm làm ăn, thức ngủ với miên man dòng nước. Tay canh nông vườn ruộng thì ưu ái rạch Đông đục đỏ sắc phù sa màu mỡ. Tay ngư phủ lại linh hoạt với các loại trang trại hầm cá vuông tôm và đăng đó vó lưới với các loại thủy sản của con nước ngọt, con nước lợ và con nước mặn. Ở đây lúa gạo trái rau cá tôm thứ nào cũng nổi tiếng. Dân mình mấy ngàn năm dựng nước, mấy trăm năm mở cõi có nhiều cố sự quý giá.
Ngã Ba nước nổi này mỗi phận người mỗi kể ra bao nhiêu cố sự dòng trong dòng đục. Hai Óng nằm võng trong nhà mình nhìn con nước của Ngã Ba, nghĩ đến mẹ sinh cha dưỡng, rồi quay nhìn sau nhà. Mí bờ rạch bên kia là nấm mồ của cha, bên hông ngôi nhà của cha mẹ Hai Óng.

****
Mấy chục năm trước nhà ghe Nguyễn Hóa - Kim Trầm xuôi rạch Tây tới Ngã Ba, lên bờ dựng nhà lo gia viên. Họ phảng leng lên mương vườn, trong khi chồng vẫn ghe vợ vẫn xuồng câu lưới cần mẫn. Rồi họ lâm nạn sóng nước. Cái buổi chiều nhập nhoạng ấy, Kim Trầm ham hố săn “tôm ăn chạng vạng” (*) ở bờ bên kia. Con cá lớn dính câu lưới. Thế là ra cuộc vật lộn quyết liệt. Kim Trầm la thất thanh. Nguyễn Hóa từ bến nhà mở máy ghe lao tới lo cho vợ. Cái ghe phóng vào hàng bình bát nằm nước. Ba ngày sau người ta mới phát hiện Nguyễn Hóa chết trong cái ghe lật úp. Họ lấy ghe làm quan tài, lên cho Hóa nấm mồ bên hông nhà. Còn cái xuồng của Kim Trầm bị vặn vẹo bung keo dán ván lườn nước ào vào ngập ngụa, cô bị té nằm sàn xuồng chết giấc. Xuồng trôi dạt tới nấm đất giữa giang đồng. Đêm khuya Kim Trầm mơ tỉnh bò lên nấm đất đụng cặp lu, bám lu cất mình lên vục mặt vào dòng nước mát tràn trề. Trầm nằm ôm chân lu lơ mơ xoa xoa cái bụng bầu, vơ cỏ, lượm trái rụng bỏ miệng. Dăm bảy ngày sau có người đi ngang nấm đất thấy Kim Trầm thì đưa về Ngã Ba. Trầm được rước lên cửa nhà, nhìn thấy nấm mồ của chồng, Trầm lại ngất. Liên tiếp những ngày sau Trầm cứ bò lết ra ôm nấm mồ. Người ta tìm ra nơi chốn nên cơ duyên vợ chồng của Kim Trầm. Trầm là “cô quản tum liếp vườn” lo nơi ăn chốn ở cho các thợ vườn của một đại điền chủ ở phố huyện. Trầm và thợ vườn Nguyễn Hóa phải lòng nhau rồi phiêu dạt tới Ngã Ba… Nghe chuyện vợ chồng Trầm gặp nạn, chủ vườn cũ lại cho cô làm tiếp việc cũ chờ ngày sinh. Phước đức! Kim Trầm có công ăn việc làm, sinh hạ Hai Óng vuông tròn, nuôi con học hành. Mười lăm tuổi Hai Óng quỳ trước ông bà chủ xin về với cha Nguyễn Hóa. Chủ thanh toán công xá rồi tặng cho mẹ con cái nhà ghe mới, thêm cái xuồng.
Về ngôi nhà cũ ở Ngã Ba, hai mẹ con đèn nhang lễ lạc dâng trước mồ Nguyễn Hóa. Mẹ cho con hết số tiền làm công và tháo cặp bông tai đeo cho Hai Óng. Đôi bông cha tặng ngày cưới, nay mẹ tặng lại con gái. Chúng ta mỗi người mỗi chỗ. Con về với cha. Ở đây cần cái ghe hơn. Mẹ về nấm đất có cặp lu. Đó là nơi Kim Trầm đã kể bao lần rằng đôi lu đó là của một cặp vợ chồng mang tới. Đời dân nước nổi có sao sống vậy, nhưng phải lo nấm mồ xây để chết có chỗ nằm đó, kẻo nước nổi tiêu tan mất. Đôi vợ chồng đó tính cặp lu thay cho mộ xây, nhưng rồi họ bỏ đi, vượt trùng dương bao la đến đất mới. Mẹ đã trôi tới nấm đất có đôi lu ngày cha mất, nay mẹ bước xuống xuồng, lái ghe về Ngã Ba sóng dồi.

****

Hai Óng sửa ngôi nhà của mẹ cha và lên ban thờ gia tiên, nhưng cô vẫn ở nhà ghe. Hai Óng cũng đi từng nhà cám ơn những người trước kia đã lo chôn cất cho cha bằng nấm mồ nhà ghe, sau đó cô xây mộ cho cha. Con báo hiếu bằng cách mỗi lần mẹ về là chuẩn bị đầy đủ thức ăn, hoa trái mà cha thích, để mẹ bày ra bên mộ cha mà kể, mà nhớ. Hai bên mộ lát đá, là giường phản cho mẹ có nhớ thương thì cứ nằm hoài, không phải như ngày nào lăn lộn ôm mồ đất để bị kè vào nhà, đưa về tận phố huyện xa biền biệt.

Trên bờ Ngã Ba có mấy chục nhà tá túc. Nhà nào cũng dựng nhà mí bờ trong đồng. Hai Óng thì dựng ngôi nhà bên dòng rạch phương Nam. Lần đầu tiên Ngã Ba có ngôi nhà hướng ra đường nước, lại duy nhất là nhà cất ở trên một trong ba mũi đất Ngã Ba. Người ta sợ sóng dồi, bảo cô Hai Óng lấy chồng rồi tính tuổi làm nhà tốt hơn. Hai Óng bảo cất nhà để bắt rể.

Rể chưa thấy đâu nhưng bến nhà Hai Óng là cái bến duy nhất ở đây nên thành bến Ngã Ba. Ghe xuồng xuôi ngược tới, Hai chào hỏi mời lên nhà. Tất nhiên là chủ các ghe rinh cả bếp than, bếp ga, đồ mồi... lên đỏ lửa. Hai Óng cũng đỏ cà ràng xào xào chiên chiên ba thứ rau trái vườn nhà bán cho khách thập phương. Sum họp vầy tâm giao thương thảo, hữu hảo hài hòa, đầm ấm. Cá tôm rau trái của nhà Hai Óng được tiêu thụ, đem lại thu nhập đáng kể.

Chỗ đất nước vầy ắt có khách không mời cũng tới. Ấy là Tiến sĩ môi trường Văn Quốc một lần đi công tác ngang đây, ngưỡng mộ trước cô gái trẻ đẹp mà làm ăn theo cái cách “trông nước ngước trời” hay tới mức Văn Quốc quyết cùng Hai Óng kết dính “trăm năm” ở cõi Ngã Ba sóng dồi.

Từ ngày có Văn Quốc tư vấn thêm, quan hệ của Hai Óng với bạn hữu xuồng ghe cũng có thêm nhiều công chuyện trồng nuôi xa gần, phát triển kinh tế, đưa sản vật quê hương vượt xa Ngã Ba sóng dồi. Đài báo tưng bừng đưa tin tức đời sống mới, khen hoạt động vừa làm giàu vừa bảo vệ môi trường. Hai Óng mừng vui bàn bạc xem vợ chồng cô phải làm gì cho Ngã Ba tốt hơn? Văn Quốc chợt nghĩ đã mở bến mặt nước sao không đóng góp cùng xã làm cầu? Hai Óng nhìn Ngã Ba. Từ đây bắc hai nhánh cầu qua hai mũi đất bên kia. Có khi nào tới đây nơi này sẽ là Ba Ngã Đầu Cầu?

Vừa lúc đó mẹ Kim Trầm tới, Hai Óng ríu rít xoa bụng bầu nói với Kim Trầm giờ sắp lên chức bà ngoại kế hoạch cháu ra đời đúng ngày cầu được xây dựng. Chợt có tiếng loa sôi sục lời kêu gọi bà con di dời gấp Ngã Ba sắp có sụt lở nguy hiểm. Mẹ Trầm bảo Văn Quốc con lo di dời nhà cửa, mẹ đưa Hai Óng và cháu đi trước. Mẹ xách đồ, rước con xuống ghe, ra tay máy cái ghe luồn lách rời Ngã Ba sóng dồi. Coi bộ chuyện làm cầu phát triển Ngã Ba phải được tính nhanh thôi.

Lương Minh Hinh
Huyền thoại về mũi đất ngã ba sông (Truyện ngắn) 25/01/2010

Huyền thoại về mũi đất ngã ba sông

Chiều 30 Tết mưa bụi phủ trắng trời. Những ngọn gió xuân tràn về mơn man se lạnh. Trên phố huyện, những cô gái áo màu sặc sỡ, hớn hở bước bên người yêu. Từ cụm loa phóng thanh một giọng nữ mượt mà đang ngân nga khúc tình ca: " Anh đưa em về thăm quê hương xứ Lệ, nơi giọng hò ru anh thời thơ trẻ, sông nước chan hòa ôm ấp tình quê.."

Hoài bước đi trong dòng âm thanh náo nức của cuộc đời, mà lòng bồi hồi xao xuyến, bao nỗi vui buồn thương nhớ về một thời quá khứ đã xa. Ngày ra đi tóc anh hãy còn xanh hôm nay trở về mái đầu đã điểm bạc. Bao nhiêu nỗi cực nhọc vất vả trên bước đường đời đã làm cho khuôn mặt anh già đi trước tuổi. Lòng bâng khuâng, anh thả bộ dọc theo bờ sông. Trước mắt anh là dòng Kim Giang xanh thẳm, những kỷ niệm xưa cứ ùa về. Bên kia là mái trường Trung học nơi anh đã ghi những kỷ niệm ngọt ngào thời thơ trẻ của anh. Và dưới vòm cây xanh bên bờ sông là bến đò ngang của ông Hoành ngày chống Mỹ, giờ không còn nữa. Cái bến đò ngày ấy lớp bạn bè của anh chen chúc để sang sông trong mỗi buổi sáng đến trường. Bây giờ cỏ đã lên xanh. Nó chỉ còn là dấu tích kỷ niệm xao xuyến, bồi hồi của buổi đầu gặp gỡ. Và xa kia nữa là dãi đất choài ra giữa ngã ba sông như ngọn bút khổng lồ đang hướng về phía thượng nguồn Kim Giang vẽ lên chân trời phía Tây Nam, những dãy núi mờ xanh hùng vĩ. Doi đất hình Mũi Viết ấy có từ ngàn xưa. Nó chứa trong mình biết bao nhiêu câu chuyện huyền thoại làm rung động lòng người.

Một trong những câu chuyện cuốn hút tâm hồn thơ trẻ của anh ngày ấy, nó đã làm cho anh mất ăn mất ngủ; Đó là câu chuyện về ông Thượng ở làng Hà. Người ta kể rằng: Thuở ấy bố ông Thượng là một trong những người giàu nhất vùng, có cả hàng chục đôi trâu, hàng trăm mẫu ruộng. Ông cũng muốn cho con cái học hành đỗ đạt như người, nên đã bỏ tiền ra thuê thầy về ở luôn trong nhà để dạy chữ cho con. Trong số những con trai của ông, ông Thượng là người học hành chăm chỉ và sáng dạ nhất. Nhưng đến trường thi hai ba lần vẫn không đỗ đạt. Gia đình ông Thượng vừa buồn phiền vừa uất ức. Hết trách mắng con, ông bố lại đâm ra tự trách mắng mình. Ông chạy vạy đủ cách khắp nơi nhưng chẳng làm gì được. Tự nhiên, một đêm bố ông Thượng đang nằm ngủ, mơ thấy một ông già râu tóc bạc phơ, dắt tay ông đi ra phía bờ sông; Vừa đi ông vừa chỉ tay về phía doi đất có hình Mũi Viết vươn ra giữa ngã ba sông ấy mà nói rằng: "Thế đất làng này có hình cây bút, nhưng ở phía đầu ngọn bút còn chưa sáng nên con cháu trong làng chưa viết ra thành chữ được. Nếu dân trong làng biết tích đức, phùng thiện thì chắc chắn mai sau con cháu sẽ được rạng rỡ mặt mày". Nói rồi ông già biến mất. Bố ông Thượng giật mình tỉnh dậy vừa sợ hãi vừa khấp khởi mừng thầm. Ông cho rằng gặp được điềm lành, trời báo mộng nên ngày hôm sau ông cho đầy tớ gọi những tá điền vay thóc nặng lãi của nhà ông đến xóa nợ cho họ, rồi ông bán một nữa gia sản của mình để giúp cho người nghèo đói, số còn lại sung vào công quỹ của làng để chữa lại cầu, đắp lại đường cho mọi người đi lại đỡ khổ. Thấy bố ông Thượng làm vậy, nhiều người giàu có trong thôn cũng làm theo. Quả nhiên doi đất ngày một thanh tú ra, sáng sủa hơn. Đứng từ xa nhìn lại trong thật giống như một ngọn bút đang vẽ lên chân trời.

          Hai năm sau, ông Thượng con trai của ông thi đậu thật, được triều đình bổ đi làm quan, sau thắng tiến dần đến chức Thượng thư.

          Ngày vinh quy bái tổ ông Thượng đã xin làng xây một ngôi đền ở ngã ba sông để ghi nhớ công lao người đã chỉ giáo, giúp mình thành đạt. Ngày nay vì đi qua bao cuộc chiến tranh, ngôi đền ông Thượng xây không còn nữa, nhưng những câu chuyện huyền thoại về Mũi Viết vẫn còn trong dân gian.

          Thời còn là cậu học sinh Trung học, Hoài cứ mong lúc ngủ mình nằm mơ để được gặp ông già râu tóc bạc phơ ấy. Nhưng giấc mơ chưa đến được với Hoài thì tiếng máy bay phản lực Mỹ đã gầm rít vang khắp bầu trời quê hương. Bom đạn giặc ngày đêm trút xuống, dãy đất Mũi Viết cũng trở thành mục tiêu đánh phá của kẻ thù. Hoài phải cầm súng lên đường ra trận.

Hoài đang đắm mình trong những dòng suy nghĩ thì giọng người ca sĩ ở loa phóng thanh lại vút lên réo rắt. Lời ca bổng trầm tha thiết kéo Hoài trở về với những ngày quá khứ. Lòng anh trào lên một cảm xúc bồi hồi. Hoài lần theo lối mòn tìm về gốc dừa nơi ngã ba sông ngày ấy. ở nơi đây đã ghi vào lòng anh một kỷ niệm buồn đau mà suốt cả cuộc đời anh không sao quên được. ấy là dịp tết Nguyên Đán năm 1972. Trong những ngày ngừng bắn, Hoài được phép về thăm nhà để cưới vợ. Gặp lại những người thân quê hương, ai cũng mừng vui, nhưng thấy ai cũng tất bật vội vã. Phụ nữ, mẹ già lo đi chợ mua sắm hàng lễ tết. Những người nông dân khỏe mạnh thì lo bố phòng lại hầm hào, công sự. Còn nam nữ thanh niên thì thành lập Đội thanh niên xung kích vận chuyển hàng ra tiền tuyến. Hoài về thăm nhà nhưng không thể ngồi yên trước khung cảnh rộn ràng của làng quê trong những ngày sôi động. Anh xin tham gia cùng Đội xung kích vận chuyển của thanh niên. Anh được bố trí cùng đi trong đội thuyền vận chuyển của Huyền. Huyền là vợ sắp cưới của anh. Anh với Huyền học cùng một lớp. Năm tốt nghiệp cấp 3 xong, Hoài lên đường đi bộ đội, còn Huyền ở lại quê hương vừa làm Bí thư Chi đoàn Đoàn thanh niên vừa làm kế toán của hợp tác xã.

Dịp ngừng bắn, Chi đoàn thành lập Đội xung kích vận chuyển hàng ra chiến trường. Nhiệm vụ của họ là chuyển hàng từ trạm trung chuyển ở bến bãi Mũi Viết đưa lên kho Lòi Sinh.

Đêm cuối năm, thuyền các xã ven sông tham gia chiến dịch vận chuyển đi đông vui như trẩy hội. Thuyền của Huyền và Hoài đã đi được mấy chuyến. Đến chuyến cuối cùng thì đêm đã khuya, mưa phùn lất phất ngấm vào người thấm lạnh. Họ ghé thuyền lại ngồi nghỉ tạm dưới góc dừa bên doi đất Mũi Viết. Huyền buông chèo đến ngồi bên Hoài nhỏ nhẹ:

- Sau tết anh còn ở nhà thêm được mấy ngày?

- Gần nữa tuần em ạ!

- Răng phép của anh mau rứa?

- Chiến tranh mà em!. Hết giặc rồi anh về ở mãi bên em.

- Huyền im lặng, vẻ mặt đượm buồn, một hồi lâu cô mới thầm thì nho nhỏ:

- Đến khi nớ thì đã già rồi.

- Đối với anh, Huyền lúc nào cũng trẻ.

- Chắc không?

Hoài trả lời một tiếng "chắc" thật to rồi cười lên thoải mái. Anh muốn xóa tan nỗi băn khoăn lo lắng đượm vẻ buồn trong lòng người con gái. Đêm càng khuya, những ngọn gió bấc lang thang làm cho đất trời thêm se lạnh. Hoài đã áp sát vào người Huyền mà lòng cứ thổn thức: Một nỗi tái tê trào dậy trong người: Chiến tranh quá tàn khốc. Nó đã đẩy tuổi thanh xuân của họ phải đi vào trận mạc. Hai người đã sắp thành vợ chồng rồi mà không được một ngày rãnh rỗi để đi mua sắm cho nhau một món quà nho nhỏ để làm kỷ niệm ngày cưới. Cũng không được đi thăm bạn bè, bà con hai bên. Ai cũng bận rộn dành thời gian "Tất cả để chiến thắng giặc mỹ xâm lược". Bỗng phía cuối dòng sông có ai đó bắt chước điệu hò sông mã cất lên một điệu hò lơ lớ. Nghe ngộ quá, Huyền bật cười. Sau tiếng cười Huyền trở lại trầm tư. Hoài lo lắng vội ghì sát Huyền vào lòng. Hai người cười khúc khích...Con thuyền chao động. Những tiếng sóng vỗ vào bờ ràn rạt.

Đêm về sáng, những ngôi sao trên nền trời dần dần tản mác, rồi biến mất. Phía đông chân trời như thẩm lại, mấy đám mây phả mưa bụi xuống lạnh ngắt. Hoài và Huyền lại đẩy đò tiếp tục ra đi.

Đò chưa ra khỏi bến thì dừng lại vì mắc cạn. Hoài vội vàng xắn quần lội xuống đẩy. Nhưng chiếc đò cứ nằm ì ra không thèm nhúc nhích. Ở phía lái Huyền thấy vậy nóng lòng nên cũng nhào ào xuống nước để đẩy. Nhưng chẳng may từ trong lớp bùn non một quả bom bị nằm giấu mặt từ bao giờ, vụt lên nổ một tiếng rầm trời, hất tung thuyền và người ra tứ phía.

Bến Mũi Viết đất khói lên mù trời, mọi người vội vàng chạy đến. Ba ngày sau người ta mới tìm được thi thể của Huyền nỗi lờ đờ dưới mép nước ở Mũi Viết. Còn Hoài được đưa vào bệnh viện ngay. Phải một tuần sau anh mới tỉnh lại được. Khi biết mọi chuyện, Hoài vô cùng đau đớn xót xa vật vã anh ngất đi tỉnh lại mấy lần.

Ngày Hoài ra viện cũng là ngày cuối cùng trong đợt nghỉ phép về thăm nhà để xây dựng gia đình của anh. Sớm mai anh về lại đơn vị, nằm thao thức hoài anh không tài nào chớp mắt được. Bao nhiêu ý nghĩ về Huyền cứ xáo động lòng anh. Anh cố nhắm mắt lại nhưng tiếng những con Thạch Sùng ở trên mái nhà cứ "chắt chắt" gọi bạn càng làm cho tim anh thêm đau nhói. Gà đã gáy tàn canh, giấc ngũ chập chờn vừa kéo đến thì hình ảnh người vợ chưa cưới của anh cứ hiện về: Huyền đang đứng phía lái, đôi tay khỏe mạnh nắm mái chèo gạt sóng băng băng. Mỗi mái chèo đẩy đi lưng Huyền khom xuống làm hằn lên những đường cong mềm mại giữa màn xanh da trời. Anh gọi tên Huyền nhưng cô cứ lặng im chèo miết, con đò cứ xa dần, xa dần rồi mất hút... Khi có người lay gọi mãi Hoài mới biết là mình đang mơ, anh ngồi dậy thở hổn hển, mồ hôi tưá ra đầy người...

Một phút trôi qua, anh ngồi thẩn thờ câm lặng, nhìn vào khoảng không mênh mông phía trước. Tự nhiên hai giọt nước ở khóe mắt trào ra từ từ lăn xuống má. Lòng Hoài sục sôi căm giận kẻ thù tàn ác đã cướp đi tình yêu, hạnh phúc của đời anh.

Buổi sáng những tia nắng vàng đã bừng dậy, anh vội vàng đứng lên thu xếp hành trang của người lính để lên đường ra trận.

Đã mấy chục mùa xuân đi qua, nhiệm vụ của người lính đã đưa Hoài đến với nhiều vùng quê của đất nước, nhưng không ở đâu nhớ thương sâu thẳm và da diết bằng những kỷ niệm ở doi đất hình Mũi Viết này.

Đêm cuối năm, thị trấn rực rỡ ánh đèn màu và cờ hoa đón Tết. Mặt nước Kim Giang lung linh lấp lánh ánh điện. Từng đôi trai gái dìu dặt trên cầu Xuân Phong. Hoài bước đi mà lòng rưng rưng một cảm giác nghẹn ngào xúc động, không nén nỗi lòng mình anh bật lên thành tiếng.

"Huyền ơi! Tết này anh lại về với em đây! - Em ở đâu? Tiếng anh nghẹn ngào nức nở..."

Giữa không gian mênh mông của đất Mũi, trong màn sương bàng bạc, dưới ánh đè mờ ảo, Hoài như thấy hiện lên dáng hình người con gái cùng anh năm xưa vào trận.

Mùa xuân đang về. Hoài trở lại với thực tại, trước mắt anh giữa ngã ba sông lấp lánh muôn ngàn ngôi sao rực rỡ. Trên dãi đất hình Mũi Viết - khu trung tâm văn hóa huyện những ngôi nhà cao tầng sừng sững vươn cao. Đứng từ xa nhìn lại cả tòa nhà như một chiếc thuyền khổng lồ đang dương những cánh buồm lộng gió rẽ sóng ra khơi, đưa quê hương tiến lên phía trước.

Lê Đình Hồng (Tác giả đã mất)

Rút trong tập "Văn nghệ Lệ Thủy"

Thứ Tư, 5 tháng 8, 2020

Nhạc - Thơ - Văn Mùa ổi sẻ

Làng Tôi - Quang Linh

Hương ổi,

Hôm nay trời lại sa mưa,

Sắt se nhớ ngoại sớm trưa quê nghèo....

Ngoại già đôi mắt nheo nheo,

Tìm thân ổi cũ khắc đầy sẹo tên !

Vật dời sao đổi buồn tênh,

Người đi xa mãi chênh vênh nỗi buồn,

Ngoại sầu theo trái sầu buông,

Ngắm hoa ổi trắng, tiếc chùm trái non...

Thương quê lòng ngoại sắt son,

Nhờ hương ổi cũ nhắc con quay về !!

Hương ổi sẻ

Cây ổi sẻ nằm nép trong gốc vườn nhà, tán cây cao và rộng de ra con mương nhỏ, nước trong vắt quanh năm, vươn nhánh um tùm che mát cho một mảng lớn khu vườn. Mẹ kể cây ổi sẻ mọc không ai trồng. Nó tự mọc hoang rồi tự lớn, tự cho mình một vị trí đứng trong khu vườn toàn cây tạp nhà ngoại. Cây ổi cho trái quanh năm, tuy nhiên mùa trái rộ thường vào những tháng mưa dầm, khi những cơn mưa đầu mùa báo hiệu mùa sang. Cây ổi sẻ bắt đầu ra lá non, bông dày đặc, từ trong những chùm lá non mơn mởn, những bông ổi trắng muốt bé tí ti được những chú ong bầu, chị ong mật chăm chỉ hút mật. Bông ổi kết thành từng chùm, đơn lẻ cũng có. Bông ổi có một mùi thơm dịu nhẹ, đến gần đưa mũi ngửi mới có cảm giác mùi ổi. Bông trổ được vài ngày rồi rụng nhụy. Một mùa trái mới bắt đầu trong sự chờ đợi hân hoan của bọn trẻ trong những ngày hè nắng oi và mưa rả rít…

Những cơn mưa mùa dai dẳng càng làm cho những trái ổi sẻ lớn dần từ bằng đầu chiếc đũa cho đến viên bi nhỏ lớn hơn tí là ổi đã già. Ổi sẻ chỉ lớn chừng ấy rồi dừng lại, mưa càng nhiều những trái ổi sẻ căng mịn làn da màu xanh nhạt dần khi ấy những chùm trái bắt đầu “chua” tức là đã ăn được. Hái trái ổi sẻ chấm vào chén muối ớt thiệt cay, nhai rào rạo ngon lành, vị chua giòn rụm của ổi cộng với vị mặn của muối, cay của ớt, làm căng các đầu vị giác. Đám trẻ con thường leo chót vót lên ngọn tìm những trái ổi sẻ bỏ đầy túi áo, túi quần, cười hít mắt reo lên vui sướng khi tìm được những trái ổi sẻ to hơn trái ổi sẻ của những đứa khác. Cuối cùng thì chúng sẽ tụm lại dưới gốc cây ổi sẻ để chia nhau phần trái cho những đứa con gái sợ độ cao không dám trèo cây. Chúng sẽ bày biện một bữa tiệc ngày hè thú vị…

Ngoại ngồi võng đong đưa kẽo cà kẽo kẹt nhìn những đứa cháu nhai ngon lành với những trái ổi sẻ. Ngoại chỉ nhắc chừng: “Leo trèo cẩn thận, ăn ổi nhai cho kĩ không đau ruột thừa đó”. Lâu lâu trong những chùm ổi chua lại bắt gặp một trái ổi chín thơm lừng, bọn trẻ sẽ chạy ùa vào nhà dâng hai tay cho ngoại: “Con tặng ngoại”. Ngoại cầm trái ổi cười giòn tay, rồi lấy con dao nhíp gọt phần thịt ổi móm mén cùng bọn trẻ cho thơm miệng.

Ngoại thường dạy lá non của cây ổi sẻ có nhiều tác dụng nhưng hữu hiệu nhất là trị chứng “tào tháo rượt”. Cả đám cháu của ngoại đứa nào cũng rút rít cười như những lời ngoại dạy cực hiệu nghiệm mọi khi có bất trắc xảy ra, chúng chỉ cần nhai đọt lá ổi non, một phương thuốc dân gian…

Những trò chơi trẻ con cũng diễn ra dưới gốc ổi. Đám trẻ thường mượn gốc ổi sẻ để chơi trò trốn tìm, hay hái lá ổi làm tiền cho những trò chơi hàng chòi, chơi chán chúng lại lấy con dao cùn khắc tên mình lên gốc ổi để làm kỷ niệm, nên thân cây ổi thường đầy những vết tích của đám trẻ.

Mùa mưa mới lại về. Cây ổi sẻ vẫn quay về với nhịp thời gian của vạn vật ra những chùm bông trắng muốt, mùa trái mới oằn cành, vào mùa những trái chín rụng đầy gốc. Cây ổi buồn xo một mình trôi theo tháng rộng năm dài, lũ trẻ ngày xưa xa vắng đứa đi học, đứa đi làm. Ngoại già lụm cụm. mắt mờ thở dài tiếc hùi hụi nhìn những chùm trái chín nép mình trong tán lá xanh non. Nhìn mùa ổi mới mà hoài niệm về đám cháu thơ dại ngày xưa giờ đã trở thành người lớn kiếm sống tứ phương. Ngoại sờ vào thân ổi xù xì mà cố nheo nheo đôi mắt nhìn vết sẹo trên thân gốc ổi khắc đầy tên đã phai của những đứa thân yêu.

Sáng nay, sa mưa có một người đi trên phố se sắt nhớ ngoại và hương ổi quê nhà mà bùi ngùi thổn thức…

Nguyễn Hoàng Nhân

Tìm lại mùi hương cũ.

Con chỉ thấy nơi đây,

Hoang tàn và xa lạ...

Những ân tình nhạt nhẻo của tuổi thơ

Con đã đi xa làm mới lại giấc mơ

Khi mỏi gót quay về,

Con tìm nơi mình rủ bỏ...

Hương ổi ngày xưa dường như còn lẫn khuất,

Có còn không dành cho kẻ trở về ...

Cơ hội nào tìm lại mảnh tình quê ?

Được sống lại tháng ngày xưa đầm ấm !!

Hương ổi ngày xưa

Chiều thứ bảy, tôi nhớ nhà. Nhớ con đê nhỏ ven sông với chiếc ghe bồng bông bồng bông sớm chiều hai lượt, nhớ tán bần ven sông đang mùa rộ trái, nhớ bập dừa nước thường lặn hụp tắm sông mỗi chiều nước lớn và nhớ, nhớ nhiều lắm cái tên gọi thân thương Xóm Rẫy quê tôi.

Ai cũng khen ngoại biết chọn đất chọn hướng. Mảnh đất nhà ngoại chỉ là một rẻo, nhưng kéo dài theo thế sơn hoàng thủy bão, sau lưng là núi trước mặt là sông, ai nhìn vào cũng mê. Mỗi sáng, mặt trời mọc lên bên kia bờ sông, con nước như một tấm gương vàng phản chiếu toàn bộ ánh sáng đầu ngày hắt lên khu đất nhà ngoại. Mỗi chiều, mặt trời khuất sau ngọn đồi, cứ như có ai đó đem toàn bộ của cải giấu sau lưng nhà ngoại.
Cậu Ba lấy vợ ra riêng, cất nhà trên cùng mảnh đất. Ngoại ở với cậu Hai trên căn nhà phía Bắc, vợ chồng cậu Ba ở căn nhà phía Nam. Ở giữa là khoảng vườn rau lúc nào cũng xanh tươi mướt rượt.
Hồi cô Út còn chưa lấy chồng, cuộc sống của cả đại gia đình đơn giản và bình yên lắm. Có rau trong vườn, có cá ngoài sông, chỉ cần mang bán phiên chợ sớm thì muốn mua về thứ gì cũng có. Ngoại nói, quan trọng nhất là cả gia đình hạnh phúc vui vầy bên nhau. Đạm bạc thôi, mà đầy tình đầy nghĩa. Những buổi cơm chiều dọn ra giữa sân, cả nhà bày chiếu ngồi quây quần quanh mâm cơm, đầy ắp tiếng cười tiếng nói
Những đứa cháu dần lớn lên, vườn của ngoại như một khu vườn cổ tích nhiều hoa thơm cỏ lạ. Cây ổi ngoại trồng bước vào giai đoạn sung mãn nhất. Thân cành tròn trịa chắc nịch, trái căn mọng xum xuê. Thỉnh thoảng vài lớp vỏ bong ra, rơi xuống đất, nhưng dường như chỉ để khoe cái sức sống đang rạo rực ẩn chứa bên dưới lớp vỏ xanh xanh xám xám đầy nhựa sống. Những đứa trẻ lớn lên và vui chơi mỗi ngày nhờ cây ổi ngọt lịm trái. Còn Cô Út thì càng ngày càng đẹp ra nhờ mớ lá ổi. Cứ chiều chiều, ngoại lại mang chiếc rổ nhỏ đi ngắt lá. Từng chiếc lá ổi được ngoại chọn lọc và lau rửa cận thận, rồi cho vào nồi nước đun sôi, để cho Cô Út gội đầu. Mùi hương lá ổi thơm nồng nàn từ nhà dưới lên nhà trên. Nhờ mớ lá ổi tươi rói trên cây, bộ tóc dài của Cô Út cứ càng ngày càng dày mịn và bóng mượt.

Từ ngày Cô Út lấy chồng bên kia sông, mỗi chiều ngoại thôi không hái lá ổi nữa. Lá cây ổi cứ ngày một nhiều lên, xanh, rồi già, rồi khô, rồi rụng đầy một góc sân. Tiếng lá vỡ nghe giòn rụm mỗi độ có bước chân người đi qua.
Mỗi lần về thăm nhà, Cô út hay kể cho mọi người nghe nhiều câu chuyện lạ lắm, về những ánh đèn đêm của phố thị nơi cô đang sống. Cô nói ở nơi đó đêm cũng sáng như ngày, không có cảnh tù mù tờ mờ và buồn thỉu buồn thiu như ở rẻo đất nhà mình. Cô nói ở đó đêm chỉ là cái phông nền, trên đó người ta tô lên những gam màu vui nhộn và sống động khác nhau bằng đủ thứ loại ánh sáng đa màu đa sắc. Cô nói ở đó cuộc sống khác lắm…
Ánh sáng trong lời kể của cô Út thắp sáng trưng cặp mắt của cậu Hai và cậu Ba. Tối tối, hai cậu bắt đầu có thói quen ngóng về thành phố phía xa xa bên kia sông. Ánh đèn đêm cứ chập chờn nhảy múa, vẽ nên bao giấc mơ huyền hoặc quyến rũ.
Một thời gian sau, cậu Hai và Cậu Ba thôi nghiệp làm vườn, dắt nhau qua bên kia sông đi tìm ánh sáng văn minh trong lời kể của cô Út. Ngoại ở lại giữ nhà giữ cháu, giữ vườn rau và cây ổi.
Có vẻ như phố thị bên kia sông mang đến cho gia đình hai cậu nhiều điều mới mẻ. Chẳng bao lâu cả hai nhà đều sáng trưng và vui nhộn vào mỗi tối với ánh đèn Neon và những chiếc Tivi, với dàn loa và mấy đĩa phim đĩa nhạc.
Nhưng cũng từ đó, nhà ngoại bớt hẳn tiếng cười. Không còn những bữa cơm chiều dọn ra giữa sân. Không còn bóng người cùng nhau gánh nước tưới rau vào những sớm mờ sương. Chiều, mặt trời chưa kịp lặn thì đèn đuốc đã sáng trưng và phim nhạc đã huyên náo tưng bừng. Sáng, khi mặt trời lên cao rọi thẳng, những gương mặt xộc xệch ngái ngủ mới bắt đầu thò ra khỏi cửa…
Vườn sau đã không còn những ngồng rau xanh mướt. Chiều chiều, mỗi khi gió về, cả vườn chỉ còn dáng ngoại liêu xiêu với cây ổi đã vào mùa xác xơ trụi lá.

Cậu Hai và cậu Ba vắng nhà thường xuyên hơn. Đi đã vội, về lại càng vội hơn. Ánh sáng từ bên kia sông chừng như đã thắp lên trong lòng hai cậu cơn thèm khát chẳng thể nào dập tắt. Hai cậu lúc nào cũng chộn rộn háo hức, như đã tìm thấy được thiên đường của mình. Nhưng càng ngày hai cậu càng mang dáng vẻ của những kẻ đang bị cái thiên đường mơ ước ấy hút đến giọt máu cuối cùng. Dáng vất vả bận rộn. Người mệt mỏi cáu bẳn. Chỉ có ánh mắt của hai cậu là mỗi lúc một sáng lên, toan tính và tham vọng.
Ngày nọ, cậu Hai về, dắt theo một một thương gia đến thăm nhà. Ông thương gia đánh tiếng muốn mua một phần đất nhà ngoại. Lúc thì ông khen rẻo đất nhà cậu Hai dáng đẹp thế đẹp. Lúc ông lại bảo mảnh đất của cậu Ba bằng phẳng tốt tươi. Hai cậu bắt đầu nhìn nhau bằng ánh mắt của hai đối thủ…
Ngày ngoại còn sống, không nhà nào thành công trong việc mua bán đổi chác mảnh đất của tổ tiên. Nhưng một đường ranh được kẻ thẳng băng ngay giữa miếng đất, hàng rào được xây lên kéo dài từ lưng ngọn đồi ra thẳng đến bờ sông. Ngoại phải ở lại bên nhà cậu Hai, để giữ bàn thờ của ông. Ngày nào ngoại cũng ra vườn sau ngóng về hướng những đứa cháu ở bên kia hàng rào….
Di chúc để lại, ngoại xin được chôn ở ngay chính giữa mảnh đất, đầu quay về núi mặt hướng ra sông. Ngoại nói khi sống ngoại không thể chia làm đôi để cho mỗi người một nữa, khi chết cứ chôn ngoại như vậy để ngoại có thể vòng tay ôm một lúc hai đứa con, một đứa bên tay phải một đứa bên tay trái. Mặt ngoại có thể nhìn về bên kia sông, hướng cô Út đi lấy chồng.

Những căn nhà mới mọc lên cao ngất ngưỡng, dạt về hai đầu mảnh đất, hình như cứ âm thầm mà kèn cạnh nhau chẳng bên nào chịu kém bên nào. Con cái cả hai nhà đều được gởi qua bên kia sông để học hành và sinh sống. Những đứa nhỏ ngày trước còn chơi chung với nhau dưới một gốc ổi, giờ nhìn nhau dửng dưng và nhạt thếch xa lạ.
Mộ của ngoại được dời lên trên ngọn đồi. Phần đất ở chính giữa hai ngôi nhà đã được bán cho ông thương gia năm nào. Một khu nhà máy liên hợp vừa to vừa cao mọc lên ở nơi là vườn rau ngày xưa. Cây ổi đã cỗi cằn nằm phía sau nhà máy, lẫn giữa khu dành cho rác rưới và nguyên liệu phế thải. Cỏ mọc um tùm phủ kín lối đi.
Ngoại ơi,
Con về, tìm lại khu vườn của tuổi thơ, nhưng chỉ gặp hoang tàn và xa lạ.
Con về, tìm lại những anh chị em của con thời thơ ấu, nhưng chỉ gặp những cái nhìn nhạc thếch dửng dưng.
Con đã đi xa rất xa, với giấc mơ đổi đời. Chỉ đến khi mỏi gót quay về, con mới nhận ra rằng giấc mơ ấy nằm ngay tại nơi mình đã rũ bỏ để dứt áo ra đi. Hương ổi ngày xưa chừng như hãy còn lẩn khuất đâu đây…
Nhưng còn có con đường nào cho kẻ trở về? Còn cơ hội nào cho con cháu sống lại những ngày xưa ngọt ngào đầm ấm?
Còn vùng trời nào cho những kẻ tự đánh mất vùng trời của chính mình không?
Cao Gia An, S.J.

Trái ổi bên sông

Chiều thứ bảy, tôi nhớ nhà. Nhớ con đê nhỏ ven sông với chiếc ghe bồng bông sớm chiều hai lượt, nhớ tán bần ven sông đang mùa rộ trái, nhớ bập dừa nước thường lặn hụp tắm sông mỗi chiều nước lớ và nhớ, nhớ nhiều lắm cái tên gọi thân thương Xóm Rẫy quê tôi.

Cái tên mà hàng chục năm nay người ta vẫn gọi dù chẳng còn ai ở xóm này theo nghề trồng rẫy. Bên sông vẫn là cái lung tràm um tùm đọt choại, dây leo cứ chen chút ôm sát thân tràm rồi vươn thẳng lên trên từng ngọn cây tán lá. Và cũng chính nơi đây, nơi mà hồi xưa tôi cùng chúng bạn trốn má qua sông xúc từng con cá lia thia, thọc từng trái bình bát, hái từng chùm đồi mồi hồng hồng, đỏ đỏ là đà sát mặt sông. Và cũng ở nơi đây tôi được hưởng trọn cái vị chát, vị chua, cái vị bùi bùi, ngọt ngọt của từng trái trâm, trái sắn đang căng tròn tim tím, chín từng chùm, từng chùm một.
Tiếng chim trao trảo rộn rã đấu đá nhau để tranh giành ổi chín, bầy chuột đồng ríu rít, rột rẹt rột rẹt trong mấy bụi lùm kế mé nước và tiếng chim cúc cu cứ tục từng hồi trên ngọn bạch đàn cao chót vót như một thứ quà mà thiên nhiên đã ưu đãi, dành riêng cho những đứa trẻ đã và đang lớn lên nơi Xóm Rẫy quê tôi – Nơi có con sông mênh mông, trong mát như tâm hồn trẻ nhỏ và được ướp đầy bông tràm khi gió khẽ lùa qua.
“Ai ổi hôn, mười lăm ngàn hai kí hai kí mười lăm ngàn” – Tiếng rao quen thuộc của một bà chị bán ổi vừa lướt ngang dãy trọ. Tiếng rao ngọt ngào làm biết bao người mê mẩn nhưng lại đánh tan cái trống vắng lạ lùng của một chiều thứ bảy, một chiều khó hiểu trong tôi.
Một chiều mà tôi chỉ nghĩ về con Út, nghĩ về cái giọng cười giòn giã lộ rõ hai lúm đồng tiền cùng một câu nói:
- Mai mốt bên sông ổi chín Hai Mùi với anh Tú qua hái cho em ăn nha! – hihi…
- Ừa, nữa tụi anh sẽ hái cho em ăn mà! – Câu nói không mấy gì lạ của hai thằng anh đang tắm sông với cái việc sang bờ bên kia để hái cho đứa em mình vài trái ổi.
Nhưng câu nói với cái hồn nhiên thanh khiết của một đứa trẻ lên năm khiến tôi với thằng Mùi không khỏi bùi ngùi khi nghĩ về con bé. Đã một tuần rồi, một tuần rồi mà thằng Mùi chưa lên nhập học và cũng đã một tuần… một tuần… ngày con Út… đi… xa…
Nhớ bữa đó độ hơn năm giờ chiều đang lui cui sau bếp, không thấy con Út đâu nên thím Chín má của thằng Mùi mới kêu nó đi kiếm con nhỏ. Thằng Mùi sang nhà tôi, nhà cô Nga, nhà bác Bảy, rồi tới tận nhà ông Tám để kiếm nhưng không thấy con Út đâu. Nó hỏi hết con Sen, con Đào, thằng Sửu, thằng Sung đến con Hương cuối xóm đứa nào cũng lắc đầu. Rồi nó la lên cho cả xóm cùng đi kiếm, mọi người đều túa ra đi kiếm khắp sau vườn, góc cây tới mấy chùm nhà chồi lá chuối nhưng đều hông thấy. Rồi bỗng thằng Sửu hốt hoảng la lên:
- Anh Mùi! Anh Mùi ơi! Anh Mùi!
Thằng Mùi chạy tới rồi phóng cái đùng xuống sông, ông Tám, bác Bảy và tía con tui cũng nhảy xuống mò, chổ đó là mặt đập dẫn nước từ sông vô ruộng nhà bác Bảy. Thằng Mùi nhảy liền xuống nước chắc do nó thấy mấy cọng lục bình đã tướt lá thành từng sợi, từng sợi nhỏ - thứ búp bê lục bình mà mấy đứa con gái ở quê hay chơi và chiếc dép hồng hồng của em nó. Mọi người lặn mò một hồi lâu mà chưa gặp con Út. Trời chập tối, ba của thằng Mùi đi đốn tràm trên nông trường vừa về tới liền nhảy xuống cố hết sức tìm kiếm đứa con gái thân yêu trong nỗi tuyệt vọng đang đến gần. Thím Chín quỵ xuống khóc nức nở trên bờ, miệng luôn cầu trời khẩn Phật. Chú Chín lặn một hơi thiệt lâu rồi ngoi lên kế bụi nga gần mặt đập:
- Con Út… nó… ở… đây nè! – Chú nói bằng cái giọng trầm trầm, nghèn nghẹn, run run vì lạnh và đầy đau đớn của một người cha không cứu được con mình.
Người ở trên bờ thì tiến gần lại chổ chú Chín bồng con Út lên, rồi lau chùi sình đất cho con nhỏ, người dưới sông thì lội thiệt nhanh vào bờ. Còn thằng Mùi, nó chưa chịu lên mà cứ đập nước đùng đùng rồi khóc thét đau đớn giữa lòng sông đục ngầu, hôi mùi sình non, đất sét. Tôi lội sát lại nó an ủi đôi ba câu rồi kè nó lên bờ. Thím Chín ngất xỉu không biết tự hồi nào, cô Nga và bác Bảy gái đang cố làm đủ mọi cách để thím tỉnh:
- Ráng tỉnh dậy, tỉnh dậy đi chị Chín! – giọng cô Nga vừa gấp gáp vừa lo sợ.
Cô vừa bứt tóc mai vừa lay mạnh cho thím Chín mau tỉnh:
- Chị Chín. Chị Chín. Chị chín ơi!
- Tỉnh dậy. Tỉnh dậy! Tỉnh dậy đi chị Chín! Chị Chín ơi!
Càng gọi, càng lay thì nước mắt của cô Nga càng tuôn ra nhiều hơn từng đợt, từng đợt đọng xuống cằm rồi rớt lên màu áo bà ba đã ướt nhem nước mắt của thím Chín. Chắc là cô Nga đã cảm đã thấm được cái nỗi đau kinh hoàng của một người mẹ vừa mất đi nắm ruột do mình sinh ra. Cách đây ba năm, thằng Tý con của cô cũng vớt lục bình rồi té sông ngay tại mặt đập này khi vừa tròn bốn tuổi. Bác Bảy gái đứng kế bên liền la lên:
- Ngưng tay! Ngưng tay Nga ơi! Vợ thằng Chín nó tỉnh tỉnh rồi kìa! – Bác Bảy gái và cô Nga mừng húm lên nhưng không giấu được đôi hàng nước mắt vẫn còn nguyên trên khuôn mặt nhơn từ thấm nhuần cái tình làng nghĩa xóm.
Chú Chín bồng con Út, chú bước mà từng bước cứ nặng chịt như hàng trăm hàng ngàn kí lô gam sắt đá giẫm lên từng ngọn cỏ, đọt rau đã rướm sình non lẫn mùi nước sông trên con đê nhỏ xuôi hướng về nhà.
Thằng Mùi đã lên bờ và đi lơ bơ lang bang như một kẻ không hồn, nó lủi thẳng về nhà nó. Tôi chợt thấy đôi dòng nước mắt cứ len lén hiện lên khuôn mặt nhợt nhạt, lạnh buốt không còn gì đau buồn hơn của nó. Tôi quay sang cùng bác Bảy gái và cô Nga kè thím Chín về. Tôi cảm nhận được cái đau rờn rợn đang hiện hữu qua cái làn hơi mới tỉnh lẫn cái đôi mắt đỏ hoe đã ráo dòng cùng một vài tiếng nấc đang men theo từng bước chân như rụng, như rời của thím Chín. Cái tiếng nấc khó tả và rất khó tả của một bà mẹ bị mất con. Cái tiếng nấc đắng nghét tận đáy lòng cứ hiện rần rần trong từ câu từng chữ:
- Út ơi! Út… Út ơi.......!
Xóm Rẫy cái xóm yên bình của ngày nào bỗng lại buồn, buồn ơi là buồn. Và đâu đó lại xuất hiện cái khoảng trống vô thanh, cái khoảng trống bao la đã đong đầy nước mắt mà nỗi đau thì vẫn còn còn mãi theo thời gian. Cả xóm cũng đã mấy phen phải giật mình tỉnh giấc chạy sang nhà kế bên để coi có chuyện gì, và rồi chỉ biết đứng nhìn, nhìn một bà mẹ đáng thương đang gào thét, đang sờ soạn khắp nhà để tìm hơi ấm của đứa con thân yêu vừa té nước chiều qua. Hay cái tiếng hét kinh hoàng rồi chìm hẳn của những người cha không tìm gặp con mình khi con lũ cứ cuộn trào khắp nẻo sông sâu ...
Cây ổi bên bờ lung tràm vẫn trổ bông ra trái, vẫn chín hườm hườm rồi thơm phức một khúc sông. Nhưng con Út, nó đã cách tôi với thằng Mùi một dòng sông. Cái dòng sông mà mỗi chiều tụi tôi không thể nào ngậm từng đùm ổi lội về đưa cho con nhỏ - dòng sông của cuộc đời, của số mệnh.
HOÀNG PHÚC

Cây ổi ba trồng

Như một thói quen và sở thích ăn sâu vào máu thịt, hễ thấy ở đâu bán ổi ngon là nó lại mua. Nào là ổi xá lị, nữ hoàng, không hạt, nào là ruột trắng, ruột hồng… Nhưng với nó, tất thảy đều không ngon bằng những trái ổi sẻ trong vườn của ba trồng. Cái giống ổi xưa trái nhỏ mà hột lại to, không có giá trị kinh tế so với những giống ổi bây giờ nhưng mùi ổi chín thơm lừng thì không lẫn vào đâu được.

Ngày bé, nhà nó có cả một vườn ổi. Nó nhớ rất rõ, vườn sát đường cái lớn, trĩu trái nên các cô chú trong xóm mỗi lần đi làm ngang qua vườn đều tạt vào hái vài trái để ăn. Bên cạnh vườn có một hồ nước nhỏ, mỗi trưa hè nắng nóng, nó lại rủ đám bạn qua vườn chơi cho mát. Bứt lá cây trải đầy mặt đất để nằm, tụi nó còn làm hẳn một cái nhà bằng lá và chơi hàng xén ngay trong đó. Chơi chán lại leo lên cây hái ổi ăn. Đứa thích ăn ổi chua thì cứ tìm những trái da hơi bóng, bấm móng tay vào vừa mềm thì hái. Đứa thích ăn ổi chín thì cứ ngửi mùi ổi thơm lừng. Những trái ổi chín da căng bóng nằm lấp ló trong những chiếc lá đang phơi mình dưới nắng luôn hấp dẫn những đứa trẻ quê nghèo.
Nó nhớ, trong vườn có một cây ổi dáng rất lạ. Thay vì vươn mình thẳng lên như những cây khác, thân cây ổi này lại nằm ngang, chìa thẳng ra bờ rào. Ba bảo vì suốt ngày tụi nó trèo rồi nhún nhảy nên cây “đổi thế”. Nhưng nó lại là cây ổi có nhiều trái và ngon nhất trong vườn. Có lần, nó leo lên cây ổi chơi và bị ngã. Nó khóc vì đau. Ba vác rựa ra vườn, không ngần ngại đốn ngã cây ổi, chỉ còn trơ lại gốc. Nó biết ba cũng như nó rất thích cây ổi đó, nhưng để nó không trèo rồi ngã lần nữa, ba đã quyết chặt đi.
Nhớ nhất là mùi ổi chín. Vào những đêm trăng rằm, cả nhà nằm hóng mát trước hiên nhà, mùi thơm dịu dàng từ vườn ổi sẻ chín rộ len lỏi vào mũi, vào phổi. Tụi nó hít lấy hít để cái mùi thơm lừng và ngọt ngào ấy theo từng làn gió. Cả không gian vườn, nhà ngập tràn một mùi thơm đầy quyến rũ của những trái ổi nhỏ xinh. Những trái ổi bây giờ, nó mua về đều chín và rất ngon, ăn lại giòn nhưng hình như chưa lần nào nó ngửi thấy được mùi ổi chín. Nó nhớ quay quắt mùi bình dị ấy. Cái mùi vị quê hương…
Vườn ổi xưa đã không còn. Những cây ổi còi cọc rồi chết dần vì nắng hạn. Tụi nó đi xa, quay cuồng với cuộc sống nên cũng dần quên vườn ổi ấy. Ba vẫn cố giữ lại một cây ổi sẻ như kỷ niệm một thời tuổi thơ của tụi nó. Năm nay, năm đầu tiên cây ổi ra bông. Thật lạ, dù lần đầu nhưng bông trắng đầy cành. Có lẽ, chính sự khắc nghiệt của nắng hạn càng cho nó một sức chịu đựng lớn và vươn mình mạnh mẽ. Và những trái ổi lớn dần theo từng ngày. Đêm nay, đêm rằm. Cả nhà lâu lắm rồi mới có dịp ngồi cùng nhau trước hiên nhà ngắm trăng, hóng gió. Bỗng, một mùi thơm nhè nhẹ lướt qua. Nó reo lên: “Ôi, mùi ổi chín. Thơm quá!”. Nó nhảy cẫng lên như một đứa trẻ, vui như được mẹ cho quà ngày còn bé.
Cái mùi thơm ấy, nó đã đi tìm bấy lâu nay. Tìm hoài tìm mãi ở đâu xa, lại chỉ có thể tìm được ở nơi nó đã sinh ra và lớn lên. Mùi ổi chín đã cùng nó lớn lên trong những ngày ấu thơ. Giờ đây, khi mọi thứ dường như đã có, nó lại chỉ thiếu mùi ổi chín thơm lừng ấy…

Hoà Trang